استعمال صلیب

عقیده ی مسیحیان در استفاده از صلیب چیست؟

پاسخ اجمالی:

   امروزه صلیب مسیح و نقش آن در نجات بشریت نقطه ی محوری در تعالیم مسیحیت است. صلیب (چلیپا) به تدریج جای خود را در فرهنگ مسیحیت به صورت نمادی باز کرد و می توان آن را چون تثلیث از آثار نفوذ فرهنگ های بیگانه در جامعه ی مسیحیت دانست. برخی قراین نشان می دهد که صلیب از زمان پیوند خوردن کلیسا و حکومت در زمان کنسانتین اهمیت یافته است: «در هم آمیختن نمادهای مسیحیان و چند خدایان و بت پرستان از ویژگی های خاص دوران کنسانتین بوده است».

 

پاسخ تفصیلی:

   اناجیل چهارگانه به طور مشروح به بیان ماجرای دستگیری و مصلوب شدن عیسی (علیه السلام) پرداخته اند.(1) در پی ظهورمعجزات فراوان و پرسروصدا از دست عیسی (علیه السلام) و مخالفت های صریح وی با علمای فاسد یهود و محبوبیت در بین توده ی مردم، روسای کهنه و کاهنان در صدد برآمدند تا او را به قتل برسانند. یهودای اسخریوطی، یکی از حواریان و در باطن شخصی خیانتکار و بی ایمانبود، به نزد روسای کهنه رفت تا او را به آنان تسلیم کند. یهودا به همراهی گروهی از سربازان حکومت و کاهنان و مشایخ، عیسی (علیه السلام) را دستگیر و به نزد رییس کهنه بردند. در شورای عالی یهود که کاهنان برگزار کردند، چون عیسی (علیه السلام) خود را پسر خداوند معرفی کرد و گفت که در سمت راست خداوند خواهد نشست و سوار بر ابرهای آسمان خواهد آمد، او را به کفر متهم کردند و مستوجب مرگ دانستند. پیلاطُس حاکم، از اجرای حکم قتل اکراه داشت، اما با فشار علمای یهود بالاخره به قتل او راضی شد. پس عیسی (علیه السلام) را تازیانه زد و تسلیم کرد تا مصلوب شود. جامه ای قرمز بر او پوشاندند و تاجی از خار بر سرش گذاشتند. نی بر سر او زدند، آب دهان بر او انداختند و او را از شهر بیرون بردند تا در مکانی به نام جُلجُتا (به معنی جمجمه) مصلوب کنند آنها رهگذری به نام شمعون قیروانی را مجبور ساختند تا صلیب او را بردارد. شش ساعت پس از آن که او را مصلوب کردند تا ساعت نهم، تاریکی تمام زمین را فرا گرفت و در ساعت نهم عیسی (علیه السلام) بلند آواز داد: خدایا خدایا چرا مرا واگذاری، پس آواز بلندی برآورد و جان داد.

   امروزه صلیب مسیح و نقش آن در نجات بشریت نقطه ی محوری در تعالیم مسیحیت است. نکته شایان توجه این است که از ملاحظه ی متون تاریخی می توان دریافت که صلیب (چلیپا) به تدریج جای خود را در فرهنگ مسیحیت به صورت نمادی باز کرد و می توان آن را چون تثلیث از آثار نفوذ فرهنگ های بیگانه در جامعهی مسیحیت دانست. اولین گروه های تبشیری که به کشور چین وارد شدند به بهت و شگفتی نقش چلیپا را بر سینه ی تندیس بودا، بنیانگذار افسانه ای دینی که 600 سال قبل از مسیحیت پدید آمده بود، یافتند، از سوی دیگر، هندیان نیز از روزگاران کهن نماد چلیپا را گرامی می داشتند. زیارتگاه مقدس بوداییان که جای پای بودا نامیده می شود، با نماد چلیپا آراسته شده است. در یونان باستان نیز ریشه ی گرامی داشت چلیپا، به روزگاران کهن باز می گردد. خدایان و مردمان در جامه هایی نقش بسته شده اند که پر از چلیپاهای گوناگون است. در یکی از این نقش ها آپولون، خدای خورشید و روشنایی، جامه ای به تن دارد که پر از نقش چلیپاست.(2)

   برخی قراین نشان می دهد که صلیب از زمان پیوند خوردن کلیسا و حکومت در زمان کنسانتین اهمیت یافته است: «در هم آمیختن نمادهای مسیحیان و چند خدایان و بت پرستان از ویژگی های خاص دوران کنسانتین بوده است. بر روی یکی از سکه های کنسانتین، در زیر پای شمایل خدای آفتاب، صلیب چهار گوشه ای نقش بسته و در پشت آن نوشته شده است: به آفتاب همسفر شکست ناپذیر.(3) کشف صلیب عیسی (علیه السلام) هم زمان در کنستانتین تحقق یافت. ملکه هلنا، مادر کنتستانتین، در مسافرت خود به سرزمین مقدس موفق به کشف صلیب عیسی (علیه السلام) شد و آن را با خود به پایتخت آورد.(4)

   پطرس بستانی، در دایره المعارف خود در این باره می نویسد: «از آثار تاریخی چنین ظاهر می شود که استعمال صلیب در مذهب نصارا تا قرن سوم شایع نبوده است. علت این امر یا آن است که در آن زمان مسیحیان از احترام به صلیب به طور علنی واهمه داشتند و یا اینکه در آن عهد احترام به صلیب بدان گونه که در ایام ما رایج است، مطرح نبوده است. اما زمانی که نقش صلیب در آسمان بر امپراتور کنستانتین، بدان گونه که در اخبار کلیسا ذکر می شود، آشکار شد استعمال صلیب شیوع یافت. در قرون ابتدایی مسیحیت از ساختن و کشیدن نقش هایی از مسیح که بر صلیب جان داده است، کراهت داشتند و هیچ اثری از نقاشی هایی که مسیح را به صورت مصلوب نمایش داده باشد قبل از قرن چهارم و پنجم مشاهده نشده است.»(5)

   بالاخره، نقش صلیب در زندگی روزمره ی یک فرد مسیحی دارای اهمیت فراوانی شد. نویسنده ی کاتولیک کتاب «مذهب کاتولیک و مجموعه 21 جزوه» می نویسد: «شخص کاتولیک باید روز خود را با رسم کردن علامت صلیب بر روی بدن خویش آغاز کند و در همان حال ترسیم، مرگ مسیح را به خاطر آورد و سه شخص موجود در یک خدارا ستایش کند. او پیشانی خود را لمس کرده می گوید: «به نام پدر»، پس از آن سینه را لمس کرده می گوید: «و پسر»، سپس دست به شانه چپ و راست خود می مالد و می گوید: «و روح القدس»، آن گاه دست ها را به هم چسبانیده می گوید: «آمین».(6)

فرقه های مختلف مسیحی اختلافاتی در نحوه ی ترسیم صلیب بر بدن دارند.(7)

 

پی نوشت:

(1). متی باب 18؛ مرقس باب 14؛ لوقا باب 23؛ یوحنا باب 18.

(2). ینهارت، سرچشمه ی پیدایش چلیپا، ص 10.

(3). همان، ص 48.

(4). پطرس بستانی، دایرة المعارف بستانی، ج 11، ص 13.

(5). همان، ص 11.

(6). ادوارد تبلور، مذهب کاتولیک و مجموعه 21 مقاله، ص 227.

(7). گرد آوری از کتاب: مسیحیت شناسی مقایسه ای ،محمد رضا زیبائی نژاد، انتشارات صداوسیما جمهوری اسلامی ایران ،تهران، 1384، ص 54.